7 جایگزین کنجاله سویا در خوراک دام و طیور

کنجاله خرما (پالم)

در آسیا، استرالیا، آمریکای جنوبی و آفریقا، صنعت روغن نخل به سرعت توسعه یافته است، که منجر به استفاده از مقدار زیادی پودر خرما در تولید خوراک دام و طیور شده است. محتوای پروتئین خام کنجاله خرما زیاد نیست (کمتر از 18%)، اما همچنان یک ماده خام خوراکی بسیار محبوب است زیرا می‌تواند هزینه تولید دامپروری را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

کنجاله خرما متیونین و لیزین کمی دارد و قابلیت هضم آن در حد متوسط ​​است. اما حاوی سطح بالاتری از انرژی است، بنابراین می‌تواند به بخشی ایده آل از ترکیب پروتئین کل رژیم غذایی تبدیل شود. محتوای فیبر خام کنجاله خرما نیز نسبتاً بالا است (تا 20٪). کنجاله خرما از بسیاری جهات با سبوس ذرت قابل مقایسه است.

حدس زده می‌شود که بسیاری از اثرات نامطلوب مشاهده شده در پرورش جوجه‌های گوشتی به دلیل شنی بودن و کیفیت فیزیکی کنجاله خرما است نه ترکیب غذایی آن. به همین دلیل کنجاله خرما را می‌توان در رده یکی از جایگزین‌های کنجاله سویا دسته بندی کرد.

کنجاله پنبه دانه

کنجاله پنبه دانه یک محصول جانبی است که پس از استخراج روغن از دانه پنبه ایجاد می‌شود. کنجاله پنبه دانه حاوی حدود 40 درصد پروتئین خام با قابلیت هضم متوسط ​​است و عامل ضد تغذیه ای اصلی آن گوسیپول است. در مقایسه با مرغ‌های تخمگذار، جوجه‌های گوشتی می توانند سطوح بالاتری از گوسیپول را تحمل کنند، اما از آنجایی که کنجاله پنبه دانه حاوی سطح بالاتری از فیبر خام (15%) است، مقدار افزوده شده آن به خوراک محدود است.

با توجه به وجود گوسیپول، افزودن برخی نمک‌های آهن برای خنثی سازی گوسیپول و کاهش عوارض جانبی کنجاله پنبه دانه امکان پذیر است. از ارقام پنبه دانه با محتوای گوسیپول کم یا بدون گوسیپول نیز می توان برای تولید کنجاله پنبه دانه استفاده کرد که به خوبی توسط جوجه‌های گوشتی تحمل می شود. 

کنجاله بادام زمینی

از دیگر جایگزین‌های کنجاله سویا، کنجاله بادام زمینی را می‌توان نام برد. کنجاله بادام زمینی به عنوان یک ماده غذایی اشتها آور برای حیوانات تک معده در نظر گرفته می‌شود، عمدتا به این دلیل که مقدار معینی روغن بادام زمینی (حدود 1٪) در آن باقی می‌ماند. کنجاله بادام زمینی حاوی 50 درصد پروتئین خام است و قابلیت هضم پروتئین بالاست. همچنین حاوی برخی از عوامل ضد تغذیه ای (عمدتاً بازدارنده فعالیت تریپسین) است که مشابه کنجاله سویا است، اما اکثر عوامل ضد تغذیه ای در طول استخراج روغن بادام زمینی خنثی شده‌اند.

فاکتورهای محدود کننده اصلی کنجاله بادام زمینی به عنوان ماده غذایی، محتوای فیبر و مایکوتوکسین‌های آن است. اولی ناشی از استخراج روغن بادام زمینی است و دومی عمدتاً آفلاتوکسین است.

کنجاله کنجد

محتوای پروتئین خام کنجاله کنجد بالای 45 درصد است و ترکیب اسید آمینه آن مشابه کنجاله سویا با محتوای پروتئین مشابه است. کنجاله کنجد علاوه بر سطوح بالای اسید فیتیک حاوی عوامل ضد تغذیه ای نیز می‌باشد. مقدار لیزین موجود در آن بسیار کم و محتوای متیونین زیاد است.

افزودن مقدار مشخصی پوست کنجد به کنجاله کنجد بر کیفیت آن تأثیر می‌گذارد. به طور کلی حداکثر مقدار کنجاله کنجد در جیره طیور نیاز به مطالعه بیشتر دارد و باید در مقادیر مناسب استفاده شود، به ویژه کلسیم و فسفر جیره باید در نظر گرفته شود.

کنجاله تخم آفتابگردان

کنجاله تخم آفتابگردان نیز یکی از جایگزین‌های پیشنهادی برای کنجاله سویا محسوب می‌شود. محتوای پروتئین خام کنجاله تخم آفتابگردان بین 30 تا 43 درصد است. ترکیب اسید آمینه کنجاله تخم آفتابگردان شامل متیونین بیشتر و میزان لیزین کمتر از کنجاله سویا است، بنابراین برای استفاده با کنجاله سویا مناسب‌تر است.

تانن، اسید اروسیک و ترکیبات فنلی موجود در کنجاله آفتابگردان نیز کم است، بنابراین طعم خوبی دارد و خوراک پروتئینی خوبی در خوراک ماهی و میگو است. ارزش غذایی آن عمدتاً به درجه پوستگیری بستگی دارد. ارزش غذایی کنجاله دانه آفتابگردان کاملاً جدا شده، بسیار بالا است، اما در بازار نسبتاً کمیاب است.

کنجاله گوار

گوار یک گیاه از دسته حبوبات است که به طور گسترده در هند، پاکستان، بخشهایی از ایالات متحده و سایر کشورها کشت می‌شود. کاربرد اصلی گوار تولید صمغ مانوگالاکتان است که در صنعت کاغذسازی و صنعت رنگدانه یک ماده چسب‌آور است.

کنجاله باقیمانده پس از استخراج صمغ مانوگالاکتان گوار حاوی 50 درصد پروتئین خام است. عامل اصلی ضد تغذیه ای باقیمانده صمغ مانوگالاکتان است. این عامل ضد تغذیه ای را می توان با افزودن آنزیم های مناسب تجزیه کرد.

نتایج کنجاله گوار در آزمایشات مزرعه ای خوراک دام بسیار متفاوت است که به احتمال زیاد به دلیل تفاوت زیاد در کیفیت آن است. بطور کلی طبق پیشنهاد متخصصین تغذیه طیور استفاده از کنجاله گوار در جیره باید با احتیاط همراه باشد.

لوپین

لوپین‌ها عمدتا در استرالیا رشد می‌کنند، اما در برخی از مناطق آسیا و بریتانیا و کانادا نیز در دسترس هستند. تحت تأثیر گونه های کشت شده، محتوای پروتئین خام لوپین 32 تا 42 درصد است و ارزش غذایی آن معادل دانه سویا است.

عامل محدود کننده اصلی لوپین در تغذیه حیوانات میزان آلکالوئیدهای موجود در آن است، اما در انواع لوپین شیرین به میزان قابل توجهی محتوای آلکالوئیدها را کاهش داده اند. علاوه بر این، مقدار لوپین مصرفی در خوراک جوجه‌های گوشتی به دلیل محتوای فیبر خام بالای آن (25%) کاهش می‌یابد و در نتیجه میزان انرژی پایینی ایجاد می‌شود.

بخش بزرگی از فیبر خام پکتین است که می تواند ویسکوزیته روده را افزایش دهد. مشکل محتوای فیبر بالا در لوپین را می توان با حذف پوسته، آسیاب ریز و افزودن مقدار مناسب آنزیم حل کرد. برخلاف کنجاله سویا، لوپین قبل از استفاده نیازی به عملیات حرارتی ندارد.

تمامی موارد ذکر شده در حد پیشنهاد و فرضیه بوده و بهتر است هرگونه جایگزینی با کنجاله سویا و یا استفاده از موارد فوق تنها با هماهنگی متخصصین تغذیه دام و طیور و دامپزشک انجام گردد.

می‌توانید مقالات مرتبط با تغذیه طیور را با ورود به لینک‌های زیر مطالعه فرمایید:

• مقایسه دان آماده و دان آردی
• سوخت و ساز انرژی در طیور
• استفاده از چربی در جیره مرغ گوشتی

ترجمه و گردآوری: رضا یزدی

منبع: Linkedin