عوامل مؤثر بر کیفیت جوجه یکروزه

کیفیت جوجه یکروزه یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در پرورش مرغ گوشتی است. این موضوع کماکان یکی از موضوعات تحقیقاتی جالب برای محققین حوزه پرورش طیور محسوب می‌شود. در طول سال‌های اخیر، معیارهای کمی و کیفی زیادی برای انجام ارزیابی‌های کیفیت جوجه در ارتباط با پارامترهای تأثیرگذار ایجاد شده‌اند.

پارامترها کمی و کیفی در تعیین کیفیت جوجه یکروزه

وزن بدن، رشد نسبی و طول جوجه، معیارهای کلیدی است که برای اندازه گیری کیفیت جوجه‌ها استفاده می‌شوند.

پارامترهای کیفی (امتیاز پاسگار و تونا)

نمرات تونا و پاسگار روشهای استانداردی هستند که پارامترهای متعددی مانند زنده ماندن جوجه، جذب کیسه زرده، بسته شدن ناف و ظرفیت جوجه برای بلند شدن در صورت قرار گرفتن بر روی پشت خود را ارزیابی می‌کنند. هر دو روش از یک سیستم امتیازدهی تعریف شده در تمام این پارامترها استفاده می‌کنند که منجر به یک مجموعه داده سازگار و قابل تکرار می‌شود.

اگرچه رابطه بین نمرات تونا یا پاسگار و عملکرد جوجه هنوز تأیید نشده است، ولی احتمال ارتباط واقعی با میزان بقای هفته اول وجود دارد. به طور کلی، سیستم‌های امتیازدهی تونا یا پاسگار برای ارزیابی پارامترهای مختلف و پیش‌بینی بقای جوجه در هفته اولیه پس از جوجه ریزی استفاده می‌شود.

نمره تونا (Tona score)

نمره تونا بر اساس عوامل مختلفی تعیین می‌شود و نمره بین 0 تا 100 قرار می‌گیرد. جوجه‌ها در این روش به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. جوجه‌ای که نمره 100 بگیرد بهترین کیفیت را دارد و عاری از هر گونه ناهنجاری و کمبودی است. در (جدول1)، سیستم نمره‌دهی کیفیت جوجه‌ها به روش تونا ارائه شده است.

جدول1. معیارهای امتیازدهی نمره تونا

 نمره پاسگار (Pasgar score)

نمره پاسگار به تقلید از روش محاسبه نمره آپگار در کودکان تازه متولد شده در انسان و به عنوان یک روش عملی برای بیان کیفیت جوجه یکروزه بکار برده می‌شود. نمره پاسگار بر اساس معیارهای مورفولوژیکی جوجه‌ها به دست می‌آید و در آن از هوشیاری جوجه‌ها (بازتاب عصبی آنها به عنوان معیاری از فعالیت) در کنار شکل ظاهری ناف، پاها، ‌نوک و اندازه کیسه زرده استفاده می‌شود (جدول 2).

بهترین جوجه، نمره پاسگار برابر 10 دارد. به ازای هر ناهنجاری که در هر یک از 5 معیار بالا دیده شود، یک نمره کاهش داده می‌شود. بدیهی است برای بیان نمره پاسگار یک گله جوجه قابل فروش، حداقل 30 جوجه به روش فوق ارزیابی شده و میانگین نمره پاسگار آنها گزارش می‌شود.

جدول2. معیارهای امتیازدهی نمره پاسگار

عوامل مؤثر در کیفیت جوجه یکروزه

• شرایط قبل از جوجه کشی

سن گله مادر، ژنتیک و تغذیه

شرایط قبل از جوجه کشی شامل سن گله مادر، ژنتیک گله مادری و تغذیه آن است. ویژگی‌های خاصی مانند وزن تخم مرغ، وزن جوجه، طول جوجه، و کیفیت جوجه یکروزه با سن گله مادر مرتبط است. خط ژنتیکی جوجه‌های گوشتی بر وزن جوجه یکروزه در ارتباط با اندازه تخم تأثیر می‌گذارد. همچنین تفاوت‌های قابل توجهی بین دو لاین راس و کاب در وزن بدن جوجه یکروزه و نمرات تونا مشاهده شده است.

مشابه تأثیر سن گله مادر و خطوط ژنتیکی بر رشد جنین و کیفیت جوجه یکروزه، تغذیه گله مادر نیز با این عوامل به شیوه‌ای مشابه تعامل دارد. برای شروع، جنین جوجه از مواد مغذی منتقل شده و ذخیره شده در تخم برای رشد و نمو طبیعی استفاده می‌کند. اگرچه اطلاعات در مورد این نیازها محدود است، اما مطالعات نشان داده است که محتوای مواد مغذی تخم مرغی که جوجه از آن بیرون می آید، از مادر تأمین می‌شود.

ذخیره‌سازی و نگهداری تخم مرغ

ذخیره‌سازی تخم مرغ زمان بین تخم‌گذاری و شروع فرآیند جوجه‌کشی است.  نگهداری تخم مرغ‌های گوشتی در مزرعه و در هچری قبل از شروع جوجه‌کشی معمول است. یکی از دلایل این امر، انباشت تخم‌ها برای برآورده کردن نیاز جوجه‌ها و بهترین استفاده از امکانات جوجه‌کشی است. نگهداری طولانی تخم مرغ (7 روز یا بیشتر) بر کیفیت جوجه، میزان جوجه‌کشی تخم‌های زنده و بقای جنین تأثیر منفی می‌گذارد.

چندین مطالعه این کاهش کیفیت جوجه را با افزایش طول زمان نگهداری به از دست دادن مواد مغذی، از دست دادن کیفیت زرده نسبت داده‌اند. در آزمایشی گزارش شده است که جوجه‌های به‌دست‌آمده از تخم‌هایی که برای دوره‌های طولانی نگهداری می‌شوند، به دلیل خستگی ناشی از استرس در حین جوجه ریزی و یا ناتوانی در ارزیابی ذخایر مواد مغذی در کیسه زرده، فعالیت کمتری داشتند.

زمان قبل از جوجه کشی در طول نگهداری تخم نیز می تواند بر کیفیت تخم مرغ و در نتیجه کیفیت جوجه تأثیر بگذارد. گزارش‌ها نشان داد که زمان‌های بلند‌تر نگهداری تخم مرغ قبل از جوجه‌کشی باعث کاهش وزن در تخم‌ها می‌شود که باعث دهیدراتاسیون تخم‌ها شده و در نتیجه تولید جوجه‌های با وزن کمتر می‌شود.

• شرایط جوجه کشی

دما، رطوبت نسبی، روشنایی و تهویه

دمای جوجه‌کشی، رطوبت نسبی، روشنایی، تهویه و غلظت گاز کربن دی اکسید عوامل مهمی در فرآیند جوجه‌کشی هستند که به طور قابل توجهی بر رشد جنین، قابلیت جوجه درآوری و کیفیت نهایی جوجه‌ها تأثیر می‌گذارند. تعادل رطوبت نسبی بر کاهش وزن تخم‌مرغ از طریق تبخیر آب تأثیر می‌گذارد، که برای تشکیل کیسه هوا و جوجه کشی موفقیت‌آمیز بسیار مهم است. 

تأثیر غلظت دی اکسید کربن (CO2) در طول جوجه کشی بر کیفیت جوجه‌ یکروزه توسط مطالعات مشخص شده است. یافته‌هایی وجود دارد که وزن نسبی بالاتر جنین و افزایش وزن بدن در هنگام خروج از تخم را با سطوح مناسب CO2 مرتبط می‌کند.

چرخش تخم مرغ

چرخاندن تخم مرغ، یکی از جنبه‌های اصلی جوجه‌کشی است و نقش مهمی در افزایش قابلیت جوجه درآوری و تضمین کیفیت جوجه یکروزه ایفا می‌کند. عملکردهای آن عبارتند از جلوگیری از قرارگیری نامناسب، اجتناب از چسبندگی غیرطبیعی، تسهیل بسته شدن کوریوآلانتوئیک به موقع و بهینه‌سازی استفاده از آلبومین توسط جنین. چرخش ناکافی تخم مرغ، به ویژه برای 15 روز اول، با قابلیت جوجه درآوری کمتر و کاهش درصد جوجه با کیفیت بالا منجر می‌شود.

نتیجه گیری

بررسی پارامترهای مؤثر بر کیفیت جوجه شامل یک ارزیابی جامع از عوامل مؤثر بر ویژگی‌های جوجه‌های تازه هچ شده است. اندازه‌گیری‌های تحقیقاتی گسترده این پارامترها، با استفاده از ارزیابی‌های کمی (وزن بدن، رشد نسبی، طول) و کیفی (نمرات پاسگار و لوون، امتیاز تونا) از هچ تا مراحل پس از پردازش، برای تعیین کیفیت جوجه یکروزه بسیار مهم است.

شرایط قبل از جوجه‌کشی، به ویژه تحت تأثیر گله مادر، شامل سن گله مادر و خطوط ژنتیکی می‌باشد که به طور قابل توجهی بر رشد جنین و ویژگی‌های جوجه تأثیر می‌گذارد. تغذیه گله مادر با این عوامل تعامل دارد و از طریق انتقال مواد مغذی از تخم بر وزن جوجه پس از جوجه‌کشی تأثیر می‌گذارد. ذخیره‌سازی تخم مرغ، یک مرحله حیاتی قبل از جوجه‌کشی است و تحقیقات نشان می‌دهد که یک همبستگی منفی بین زمان نگهداری و کیفیت جوجه یکروزه وجود دارد. یعنی مدت زمان طولانی تأثیر منفی بر وزن بدن، طول جوجه و رشد به دلیل از دست دادن مواد مغذی دارد.

شرایط جوجه کشی شامل دما، رطوبت، روشنایی، غلظت CO2 و چرخش تخم مرغ، نقش اساسی در رشد جنین و کیفیت جوجه یکروزه دارد. مدیریت دقیق این شرایط برای جوجه کشی موفق و ویژگی‌های مطلوب جوجه بسیار مهم است. عواملی مانند دما، رطوبت و روشنایی به طور قابل توجهی بر رفتار جوجه، صفات فیزیولوژیکی و نتایج رشد تأثیر می‌گذارند و بر اهمیت آنها در طول جوجه‌کشی تأکید می‌کنند.

همچنین شرایط پس از جوجه‌کشی، از جمله سیستم‌های جوجه کشی و حمل و نقل جوجه، بر کیفیت جوجه یکروزه می‌تواند تاثیر بگذارد.

این مقاله گردآوری شده از مقالات علمی طیور در سطح جهانی است و برای اجرای عملیاتی در فارم حتما با متخصصین این حوزه و بر اساس استانداردهای فارم خود اقدام نمایید.

گردآوری: دکتر محمدرضا قهرمانیان
ویرایش و بازبینی بصری: مهندس رضا یزدی