رابطه ورم روده و بروز فلجی در طیور، راهنمای کامل از علل تا پیشگیری

ورم روده یا کولیت در مرغ چیست؟

کولیت در مرغ‌ها به معنای التهاب سکوم (روده کور) یا روده بزرگ است. این بیماری به دستگاه گوارش آسیب می‌زند و می‌تواند مشکلات جدی سلامتی ایجاد کند. انواع کولیت یا تورم روده شامل موارد زیر است:

کولیت سکومی: التهاب در سکوم که نقش کلیدی در جذب آب دارد.

کولیت روده‌ای: بخش‌های دیگر روده مانند روده کوچک را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

کولیت عمومی: التهاب گسترده در چندین ناحیه از دستگاه گوارش.

علل و عوامل بروز ورم روده یا کولیت

عوامل متعددی می‌توانند باعث ایجاد یا تشدید کولیت شوند:

1-مشکلات تغذیه‌ای: جیره نامتعادل یا رطوبت بالای خوراک.

2-عفونت‌های باکتریایی: مانند باکتری اشریشیا کولی باسیلوز یا به اختصار ای.کولی و کلستریدیوم پرفرینجنس.

3-انگل‌ها: کرم‌ها یا تک‌یاخته‌ها می‌توانند روده را تحریک کنند.

4-استرس و محیط نامناسب: ازدحام، بستر کثیف و تغییرات ناگهانی دما.

5-سن و نژاد: جوجه‌های جوان یا برخی نژادها ممکن است آسیب‌پذیرتر باشند.

6-مدیریت ضعیف مزرعه: بهداشت ناکافی و آب آلوده خطر ابتلا به ورم روده را افزایش می‌دهد.

علائم ورم روده (کولیت) و تشخیص آن

طیور مبتلا به ورم روده علائم واضحی نشان می‌دهند:

1-اسهال (اغلب بدبو و آبکی).

2-بی‌حالی و ضعف.

3-کاهش وزن و رشد نامناسب.

4-افت تولید تخم‌مرغ.

تشخیص ورم روده شامل معاینه پرندگان بیمار، آزمایش نمونه‌های مدفوع و کالبدگشایی است. دامپزشکان به دنبال روده‌های ملتهب، حضور باکتری‌ها و آسیب بافتی می‌گردند.

چگونه کولیت به فلجی در طیور منجر می‌شود؟

عملکرد طبیعی دستگاه گوارش و سیستم عصبی در مرغ‌ها

در مرغ‌های سالم، دستگاه گوارش و سیستم عصبی به‌خوبی با هم هماهنگ هستند. دستگاه گوارش مواد مغذی را جذب می‌کند، در حالی که سیستم عصبی حرکت و هماهنگی را کنترل می‌کند.

وقتی کولیت رخ می‌دهد، التهاب به دیواره روده آسیب می‌زند. این امر سد روده را تضعیف کرده و به باکتری‌هایی مانند کلستریدیوم پرفرینجنس یا ای.کولی اجازه می‌دهد به بافت‌های اطراف نفوذ کنند. سپس سموم باکتریایی از طریق جریان خون پخش شده و به سایر اندام‌ها از جمله اعصاب می‌رسند.

تأثیر عصبی و پیشرفت فلجی

سموم تولید شده توسط باکتری‌ها می‌توانند به اعصاب کنترل‌کننده عضلات حرکتی آسیب بزنند. این سموم سیگنال‌های عصبی را مختل می‌کنند و منجر به ضعف، از دست دادن تعادل و در موارد شدید، فلجی می‌شوند. همچنین التهاب، واکنش‌های سیستمیکی ایجاد می‌کند که آسیب عصبی را تشدید می‌کنند. در واقع، پاسخ ایمنی خود مرغ و سموم باکتریایی با هم ترکیب شده و به سیستم عصبی آسیب می‌زنند.

عوامل مؤثر در ایجاد فلجی در مرغ

1-سموم باکتریایی و عفونت سیستمیک

بسیاری از باکتری‌ها، سمومی ترشح می‌کنند که اعصاب را هدف قرار می‌دهند. در طیور، سموم کلستریدیوم پرفرینجنس به‌ دلیل ایجاد آسیب عصبی شناخته شده‌اند. وقتی این سموم وارد خون شده و به بافت‌های عصبی برسند ، فلجی رخ می‌دهد.

2-پاسخ ایمنی و عفونت‌های همزمان

اگر سیستم ایمنی مرغ‌ها ضعیف باشد (مثلاً به دلیل استرس یا تغذیه نامناسب) پیشرفت بیماری سریع‌تر می‌شود. عفونت‌های همزمان (مانند بیماری‌های ویروسی) نیز دفاع بدن را تضعیف می‌کنند. تضعیف سیستم ایمنی به باکتری‌ها و سموم اجازه می‌دهد آسیب بیشتری وارد کنند.

3-مدیریت مزرعه و عوامل محیطی

ازدحام، بهداشت ضعیف و شرایط پراسترس، گسترش و شدت بیماری را افزایش می‌دهند. این عوامل طیور را مستعد ابتلا به کولیت شدید می‌کنند که می‌تواند به آسیب عصبی و فلجی منجر شود.

علائم اولیه ورم روده

در مراحل ابتدایی، مرغ‌ها ممکن است علائم خفیفی نشان دهند:

1-اسهال نرم و آبکی.

2-کاهش اشتها یا تمایل به نوشیدن آب.

3-بی‌حالی جزئی.

این نشانه‌ها اغلب نادیده گرفته می‌شوند یا با مشکلات جزئی اشتباه گرفته می‌شوند.

مراحل پیشرفته بیماری

با پیشرفت بیماری، علائم عصبی ظاهر می‌شوند:

1-از دست دادن تعادل و هماهنگی.

2-افتادگی بال یا ناتوانی در ایستادن.

3-ضعف پاها یا کشیده شدن آن‌ها روی زمین.

4-فلجی کامل در موارد شدید.

برخی پرندگان ممکن است روی زمین بخزند یا دراز بکشند و نتوانند حرکت کنند. اینها نشانه‌های واضحی هستند که عفونت به سطح بحرانی رسیده است.

مطالعات موردی فلجی در طیور

تحقیقات نشان می‌دهند که شیوع ورم روده یا کولیت در مرغ اغلب نه‌ تنها به مشکلات گوارشی، بلکه به آسیب سیستم عصبی نیز منجر می‌شود. گزارش‌های مرغداری‌ها مواردی از پرندگان را توصیف می‌کنند که قادر به ایستادن یا راه رفتن نبوده‌اند و اغلب روده‌های ملتهب داشته و سموم باکتریایی به‌عنوان عامل اصلی شناسایی شده‌اند.

آزمایش‌های آزمایشگاهی و تصویربرداری

دامپزشکان از ابزارهای مختلفی برای تشخیص استفاده می‌کنند:

1-آزمایش مدفوع برای شناسایی باکتری‌ها و سموم.

2-آزمایش خون برای بررسی علائم عفونت سیستمیک.

3-کالبدگشایی برای معاینه روده و بافت‌های عصبی.

4-تصویربرداری (در صورت نیاز) برای ارزیابی آسیب عصبی.

همه موارد فلجی در طیور ناشی از کولیت نیستند. سایر بیماری‌ها شامل موارد زیر است:

بیماری مارک: باعث تومور در اعصاب می‌شود.

انسفالومیلیت پرندگان: مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

بوتولیسم: سم باکتریایی که باعث فلجی می‌شود. می‌توانید در رابطه با مسمومیت بوتولیسم مطالعه کنید.

آزمایش‌های دقیق به تفکیک این بیماری‌ها و درمان صحیح کمک می‌کنند.

راهکارهای پیشگیری و کنترل

1-بهداشت و امنیت زیستی در مزرعه

رعایت بهداشت مناسب کلیدی است. آشیانه‌ها را به‌طور منظم تمیز کنید، تجهیزات را ضدعفونی کنید و از ورود عوامل بیماری‌زا جلوگیری کنید. در مورد نکات امنیت زیستی مقاله اقدامات قبل از جوجه ریزی را مطالعه فرمایید.

2-مدیریت تغذیه

جیره متعادل و آب با کیفیت سلامت روده را تقویت می‌کنند. از تغییرات ناگهانی خوراک که ممکن است هضم را مختل کنند، اجتناب کنید.

3-واکسیناسیون و اقدامات پیشگیرانه

واکسن‌ها علیه کلستریدیوم پرفرینجنس و سایر عوامل بیماری‌زا می‌توانند خطر بیماری را کاهش دهند. واکسیناسیون زودهنگام به‌ویژه در مزارع پرخطر مفید است.

4-پایش و تشخیص زودهنگام

با معاینات منظم سلامت مشکلات زود تشخیص داده می‌شود. واکنش سریع به علائم اسهال یا ضعف می‌تواند از پیشرفت به سمت فلجی در مرغ جلوگیری کند.

پیامدهای صنعت طیور و رفاه حیوانات

کولیت و فلجی می‌توانند نرخ مرگ ‌و میر بالایی ایجاد کنند و منجر به ضررهای اقتصادی شدید شوند. نگرانی‌های اخلاقی نیز زمانی مطرح می‌شوند که حیوانات از مشکلات سلامتی قابل‌ پیشگیری رنج می‌برند. مرغداران و دامپزشکان باید با هم همکاری کنند تا اقدامات پیشگیرانه را اجرا کنند، از شیوع بیماری جلوگیری کرده و رفاه حیوانات را بهبود بخشند.

نتیجه‌گیری

کولیت می‌تواند بیش از یک مشکل گوارشی باشد و می‌تواند به آسیب عصبی و فلجی در طیور منجر شود. این زنجیره با حمله باکتری‌ها و التهاب در روده‌ها آغاز می‌شود و اگر کنترل نشود، سموم پخش شده و به اعصاب و کنترل عضلات آسیب می‌زنند. محافظت از مرغ‌ها در برابر کولیت به معنای تمرکز بر بهداشت، تغذیه، واکسیناسیون و درمان زودهنگام است. تشخیص علائم در مراحل اولیه از رنج حیوانات جلوگیری کرده و از شیوع پرهزینه بیماری پیشگیری می‌کند.

نکته کلیدی: رعایت بهداشت مستمر، واکسیناسیون مناسب و پایش دقیق گله بهترین ابزارهای شما هستند. با درک چگونگی پیشرفت کولیت به فلجی، می‌توانید قبل از حاد شدن شرایط اقدام کنید.

گردآوری: دکتر رهبرنژاد

ویرایش و طراحی بصری: مهندس یزدی

منابع:

1. https://www.merckvetmanual.com/poultry/ulcerative-enteritis/ulcerative-enteritis-in-poultry
2. https://www.merckvetmanual.com/poultry/botulism/botulism-in-poultry
3. https://www.merckvetmanual.com/poultry/disorders-of-the-skeletal-system-in-poultry/infectious-skeletal-disorders-in-poultry
4. https://www.merckvetmanual.com/poultry/necrotic-enteritis/necrotic-enteritis-in-poultry
5. https://www.merckvetmanual.com/exotic-and-laboratory-animals/backyard-poultry/common-infectious-diseases-in-backyard-poultry
6. https://www.merckvetmanual.com/digestive-system/diseases-of-the-stomach-and-intestines-in-small-animals/colitis-in-small-animals
7. https://www.lsuagcenter.com/profiles/lblack/articles/page1687276131967
8. https://www.merckvetmanual.com/poultry/disorders-of-the-skeletal-system-in-poultry/noninfectious-skeletal-disorders-in-poultry-breeders
9. https://edis.ifas.ufl.edu/publication/PS044
10. https://doi.org/10.1079/WPS200593
11. https://doi.org/10.1084/JEM.49.1.63
12. https://doi.org/10.3382/PS.0070025
13. https://doi.org/10.3402/mehd.v26.28853
14. https://doi.org/10.1080/03079459994515
15. https://doi.org/10.1080/03079457.2016.1159282
16. https://doi.org/10.1637/8341-050108-Reg.1
17. https://doi.org/10.3402/mehd.v26.28853
18. https://doi.org/10.1590/1678-5150-PVB-6831
19. https://doi.org/10.23880/izab-16000335