CRD چیست؟

بیماری تنفسی مزمن (CRD) یکی از بزرگ‌ترین و مداوم‌ترین چالش‌های بهداشتی در صنعت طیور جهانی است. CRD عمدتاً توسط باکتری مایکوپلاسما گالی سپتیکوم ایجاد می‌شود، اگرچه می‌تواند توسط عفونت‌های ویروسی، عوامل محیطی و عوامل باکتریایی ثانویه نیز تشدید شود و به شدت سلامت طیور را تحت تأثیر قرار ‌دهد. CRD دستگاه تنفسی پرندگان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث بروز علائمی نظیر ترشحات بینی، سرفه، تنفس دشوار و کاهش نرخ رشد می‌شود که همگی می‌توانند منجر به زیان‌های اقتصادی قابل‌ توجهی در پرورش طیور شوند.

مطالعات اخیر از سال 2022 به بعد بینش‌های جدیدی درباره بیماری‌زایی (پاتوژنز)، تشخیص، استراتژی‌های درمان و روش‌های کنترل CRD ارائه داده است. این بررسی یافته‌های چنین مطالعاتی را دسته‌بندی کرده و بینش تغییر یافته درباره CRD در طیور را بررسی می‌کند.

پاتوژنز یا بیماری‌زایی CRD

عامل اصلی پاتوژنز CRD، باکتری مایکوپلاسما گالی سپتیکوم است که دستگاه تنفسی طیور را آلوده می‌کند.  MG عفونتی در نای، برونش‌ها و کیسه‌های هوایی ایجاد می‌کند که به التهابات و ضخیم‌شدگی بافت‌های تنفسی منجر می‌شود. باکتری مایکوپلاسما گالی سپتیکوم فاقد دیواره سلولی است که آن را نسبت به برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند بتا-لاکتام‌ها مقاوم می‌سازد. MG وابسته به توانایی‌اش در چسبیدن به پوشش مخاطی دستگاه تنفسی و فرار از سیستم ایمنی میزبان است که به التهاب مزمن کمک می‌کند.

عامل مهمی که به شدت به CRD کمک می‌کند، عفونت‌های ثانویه است. پرندگانی که به MG مبتلا هستند، اغلب نسبت به عوامل بیماری‌زای فرصت‌طلب مانند اشریشیا کولای یا به اختصار باکتری ای. کولای (Escherichia coli) و ویروس آنفلوانزای پرندگان حساس‌تر می‌شوند که می‌تواند بیشتر کارایی سیستم تنفسی را مختل کند. علاوه بر این، عفونت MG می‌تواند به سیستم پاکسازی مخاطی آسیب برساند و توان پرنده در حذف عوامل بیماری‌زا از دستگاه تنفسی را ضعیف ‌کند.

مطالعات اخیر نیز نشان داده‌اند که عوامل محیطی مانند تهویه ضعیف، تراکم بالای جمعیتی و تغییرات دما می‌توانند شدت CRD را با تضعیف پاسخ ایمنی پرنده و تحریک دیسبیوزیس (عدم تعادل) در میکروبیوتای تنفسی تشدید کنند.

تشخیص CRD

تشخیص دقیق CRD برای مدیریت مؤثر شیوع‌ بیماری در گله‌های طیور بسیار حیاتی است. به‌طور سنتی، تشخیص CRD بر اساس علائم بالینی و یافته‌های پس از مرگ انجام می‌شد، اما پیشرفت‌های اخیر دقت تشخیصی را بهبود بخشیده‌اند.

ضایعات نای:

اندازه‌گیری ضایعات نای به‌عنوان نشانه‌های مشخص‌تر و قابل بازتولید بیماری تنفسی مزمن ناشی از مایکوپلاسما گالی‌سپتیکوم" (2022) ذکر شده است، ضایعات نای به‌عنوان ابزاری کلیدی برای تشخیص CRD شناخته شده‌اند. این ضایعات که با ضخیم‌شدگی و التهاب مخاط نای مشخص می‌شوند، به‌عنوان یک شاخص قابل‌اعتماد و قابل‌ بازتولید از عفونت MG و CRD محسوب می‌شوند. این روش تشخیصی نسبت به اتکا صرف به علایم بالینی که می‌توانند نشانگر بیماری دیگری نیز باشند، مؤثرتر است.

تکنیک‌های مولکولی:

روش‌های تشخیصی مولکولی پیشرفته، مانند واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR)، به‌طور گسترده‌تری در تشخیص MG و دیگر عوامل بیماری‌زای مرتبط با CRD استفاده می‌شوند. PCR  می‌تواند مواد ژنتیکی باکتری را در مراحل اولیه عفونت شناسایی کند و امکان مداخله زودهنگام را فراهم سازد. علاوه بر این PCR حساسیت بالایی دارد و می‌تواند بین گونه‌های مختلف MG تمایز قائل شود که برای تعیین بهترین روند درمانی حائز اهمیت است.

سرولوژی:

آزمایش‌های سرولوژیک، از جمله آزمون ایمونوسوربنت آنزیمی (ELISA یا همان تست الایزا) و آزمون آگلوتیناسیون، می‌توانند آنتی‌بادی‌های تولید شده در پاسخ به عفونت MG را شناسایی کنند. این آزمایش‌ها برای تعیین وضعیت عفونت در جمعیت‌های پرنده مفید هستند، هرچند که ممکن است در شناسایی عفونت‌های زودرس به اندازه مؤثر نباشند.

تحلیل میکروبیوتا:

تحقیقات اخیر بر روی تحلیل میکروبیوتای تنفسی متمرکز شده است که نقشی حیاتی در پاتوژنز CRD ایفا می‌کند. دیسبیوزیس (عدم تعادل در جوامع میکروبی) با افزایش خطر بیماری‌های تنفسی، از جمله CRD مرتبط است. با تحلیل جوامع میکروبی در مجاری تنفسی، محققان می‌توانند به‌طور بالقوه نشانگرهای زیستی برای CRD شناسایی کرده و دقت تشخیصی را بهبود بخشند.

مشاهدات بالینی:

مشاهده علائم تنفسی و کلی می تواند در مقابله با این درگیری مفید واقع شود.

علائم تنفسی: علائم شامل سرفه، عطسه، خرخرکردن، تنفس دشوار و ترشحات بینی می‌باشد. این علائم نشانه‌های اولیه هستند که باعث توجه به احتمال وجود CRD در گله می‌شوند.

علائم کلی: کاهش رشد، کاهش اشتها، افت در تولید تخم‌مرغ و ضعیف شدن عمومی پرندگان می‌تواند از سایر نشانه‌های CRD باشد.

ارزیابی تاریخچه و رفتار:

بررسی سابقه‌ی بیماری و علائم قبلی در گله و تحلیل رفتار و محیط پرندگان برای شناسایی فاکتورهای مستعد کننده، می‌تواند به تشخیص CRD کمک کند. استفاده منطقی از این روش‌ها در کنار هم می‌تواند به تشخیص دقیق و به‌موقع CRD کمک کند، به نحوی که راهبردهای کنترلی و درمانی مؤثرتر قابل اجرا باشند.

درمان و مدیریت CRD

درمان CRD از لحاظ تاریخی شامل استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها بوده، اگرچه توسعه مقاومت آنتی‌بیوتیکی به یکی از نگرانی‌های مهم تبدیل شده است. درمان عفونت‌های MG پیچیده است زیرا این باکتری فاقد دیواره سلولی است و بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌های متعارف را بی‌اثر می‌سازد. آنتی‌بیوتیک‌های مورد استفاده متداول برای درمان CRD شامل تتراسایکلین‌ها، ماکرولیدها و فلوروکینولون‌ها هستند. با این حال، مصرف بیش از حد این آنتی‌بیوتیک‌ می‌تواند منجر به مقاومت شود، که مهم است تا از آن‌ها به‌طور محتاطانه استفاده شود.

واکسیناسیون:

واکسیناسیون علیه مایکوپلاسما گالی سپتیکوم یکی از مؤثرترین ابزارها برای مدیریت CRD، به‌ویژه در مناطقی است که این بیماری بومی است. هم واکسن‌های زنده ضعیف‌شده و هم واکسن‌های غیرفعال در دسترس هستند. در حالی که واکسن‌های زنده محافظت بهتری ارائه می‌دهند، ممکن است باعث عفونت‌های خفیف شوند و درباره ایمنی آن‌ها در جمعیت‌های آسیب‌پذیر نگرانی‌هایی وجود دارد. واکسن‌های غیرفعال از سوی دیگر ایمن‌تر هستند اما ممکن است ایمنی طولانی‌مدتی ارائه ندهند.

مدیریت مصرف آنتی‌بیوتیک:

داروهای آنتی‌بیوتیکی مانند ماکرولیدها (مانند تیلووزین و اسپیرامایسین)، تتراسایکلین‌ها (مانند داکسی‌سایکلین) و فلوروکینولون‌ها (مانند انروفلوکساسین) معمولاً برای درمان CRD تجویز می‌شوند. این داروها به کاهش بار باکتریایی و تسکین علائم کمک می‌کنند. با این حال، به دلیل عدم وجود دیواره سلولی در مایکوپلاسما، این باکتری نسبت به برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند پنی‌سیلین‌ها مقاوم است. با افزایش نگرانی‌ها درباره مقاومت آنتی‌بیوتیکی، فشار زیادی برای مدیریت مصرف آنتی‌بیوتیک در پرورش طیور وجود دارد. این شامل اجرای استراتژی‌های مدیریت بیماری یکپارچه مانند بهبود امنیت زیستی، برنامه‌های واکسیناسیون و مدیریت محیطی برای کاهش وابستگی به آنتی‌بیوتیک‌ها است.

کنترل محیطی:

حفظ شرایط محیطی بهینه برای مدیریت CRD حیاتی است. این شامل تهویه مناسب، حفظ تراکم جمعیتی مناسب و کاهش استرس است. مطالعات نشان داده‌اند که تهویه ضعیف و تراکم بیش از حد جمعیتی به شدت به گسترش MG و دیگر عوامل بیماری‌زای تنفسی کمک می‌کنند. تدابیر امنیت زیستی، مانند ایزوله کردن پرندگان آلوده، ضدعفونی کردن تجهیزات و جلوگیری از ورود پرندگان جدید بدون غربالگری مناسب، برای جلوگیری از شیوع ضروری است. اضافه کردن آنتی‌بیوتیک‌ها به آب یا خوراک فقط باید با مجوز قانونی و در زمان‌های ضروری انجام شود.

پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها:

با توجه به نقش میکروبیوتای تنفسی در پاتوژنز CRD، علاقه‌مندی به استفاده از پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها برای بازگرداندن تعادل سالم میکروبیوتا افزایش یافته است. تحقیقات نشان داده‌اند که پروبیوتیک‌ها می‌توانند به جلوگیری از کلونیزاسیون میکروارگانیسم‌های بیماری‌زایی مانند MG کمک کنند و شدت عفونت‌های تنفسی را کاهش دهند. پری‌بیوتیک‌ها که رشد میکروارگانیسم‌های مفید را ترویج می‌کنند، ممکن است از سلامت تنفسی نیز حمایت کنند.

تأثیر اقتصادی CRD

تأثیر اقتصادی CRD بر صنعت طیور قابل توجه است. هزینه‌های مستقیم شامل هزینه‌های دامپزشکی برای تشخیص و درمان و همچنین هزینه‌های مرتبط با کاهش بهره‌وری (کاهش تولید تخم‌مرغ و افت رشد) است. هزینه‌های غیرمستقیم ممکن است شامل از دست‌دادن دسترسی به بازار به خاطر شیوع بیماری باشد، به خصوص در بازارهای صادراتی با استانداردهای سلامتی سخت‌گیرانه! علاوه بر این، مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک‌ها به‌عنوان پاسخی به CRD می‌تواند منجر به توسعه مقاومت شود، که کنترل بیماری را در آینده به چالش می‌کشد.

انواع انتقال بیماری CRD

نقش گله مادر در انتقال بیماری تنفسی مزمن (CRD) به گله‌های گوشتی بسیار مهم و حیاتی است. مایکوپلاسما گالی سپتیکوم عامل اصلیCRD، می‌تواند از گله مادر به پولت‌ها و گله‌های گوشتی منتقل شود. این انتقال می‌تواند به‌صورت عمودی (از طریق تخم‌مرغ) یا افقی (در طول پرورش) اتفاق بیفتد.

انتقال عمودی

آلودگی تخم‌مرغ: اگر مرغ مادر آلوده به *Mycoplasma gallisepticum* باشد، می‌تواند تخم‌های آلوده تولید کند. جنین‌ها در داخل تخم می‌توانند به‌طور مستقیم آلوده شوند، که باعث می‌شود جوجه‌های هچ شده، حامل باکتری باشند.

انتقال افقی

تماس مستقیم: پرندگانی که از گله مادر آلوده هچ شده‌اند، می‌توانند با باکتری مایکوپلاسما گالی سپتیکوم، سایر پرندگان را در حین پرورش آلوده کنند. این کار از طریق تماس مستقیم یا از طریق محیط آلوده رخ می‌دهد.

محیط آلوده: اگر تجهیزات، حمل‌و‌نقل و محیط نگهداری به‌درستی پاکسازی و ضدعفونی نشوند، می‌توانند نقش مهمی در انتقال بیماری ایفا کنند.

پیشگیری از بیماری CRD:

غربالگری و آزمایش: آزمایش‌های مداوم و منظم گله‌های مادر برای مایکوپلاسما گالی سپتیکوم می‌تواند به شناسایی و مدیریت گله‌های آلوده کمک کند.

برنامه‌های واکسیناسیون: واکسیناسیون مؤثر گله‌های مادر می‌تواند به کاهش سطح آلودگی و جلوگیری از انتقال به جوجه‌ها کمک کند.

مدیریت امنیت زیستی: پیاده‌سازی پروتکل‌های امنیت زیستی قوی، شامل ضدعفونی تجهیزات و محدودیت در ورود و خروج پرندگان می‌تواند به کاهش خطر انتقال کمک کند.

پایش سلامت جوجه‌های هچ‌شده: پایش سلامت و رفتار جوجه‌های تازه هچ‌شده برای شناسایی سریع هر‌گونه علائم بیماری و واکنش سریع به آن‌ها ضروری است.

انجام آزمایشات سرولوژی: در روز اول بعد از ورود جوجه‌ها به سالن پرورشی آزمایشات سرولوژی می‌تواند کمک شایانی به شناسایی Mycoplasma gallisepticum و بسط دادن به بیماری CRD در طول دوره پرورش کمک بسزایی جهت پیشبرد درمانی بکند.

این اقدامات کمک می‌کنند تا انتقال CRD از گله مادر به گله‌های گوشتی به حداقل برسد و سلامت و بهره‌وری تولید حفظ شود.

پیشگیری از CRD  با تدابیر امنیت زیستی در مرغداری

پیشگیری مؤثر از CRD به شدت به اقدامات امنیت زیستی متکی است که خطر انتقال عوامل بیماری‌زا را کاهش می‌دهد. این اقدامات شامل:

قرنطینه کردن ورودی‌های جدید: همه پرندگان جدید باید قرنطینه و برای CRD تست شوند قبل از اینکه به جمعیت اضافه شوند.

پروتکل‌های سخت‌گیرانه نظافت و ضدعفونی‌کردن: تمام تجهیزات، مسکن و وسایل باید کامل نظافت و ضدعفونی شوند تا منابع احتمالی عفونت از بین برود.

پایش منظم سلامت: غربالگری منظم برای CRD با استفاده از روش‌های تشخیصی مانند PCR یا سرولوژی می‌تواند به شناسایی موارد زودهنگام و جلوگیری از شیوع گسترده کمک کند.

کنترل عوامل محیطی: مدیریت تنش‌های محیطی مانند کیفیت هوا، دما و تراکم جمعیتی برای جلوگیری از شیوع CRD ضروری است.

جمع‌بندی درمان و پیشگیری

درمان بیماری تنفسی مزمن (CRD) که عمدتاً توسط مایکوپلاسما گالی سپتیکوم ایجاد می‌شود، شامل استفاده ترکیبی از مداخلات دارویی و مدیریت بهینه محیطی است. در حالی که درمان CRD می‌تواند علائم را کنترل کند و شیوع بیماری را کاهش دهد، پیشگیری از بروز اولیه و مدیریت مناسب همچنان بهترین رویکرد است.

پیگیری پس از درمان CRD

پس از درمان، نظارت دقیق بر سلامت گله برای تشخیص هرگونه علائم مجدد بیماری و اقدامات سریع ضروری است تا از شیوع دوباره جلوگیری شود.

نتیجه‌گیری

بیماری تنفسی مزمن (CRD) همچنان یکی از نگرانی‌های اصلی در پرورش طیور است و تقدم تشخیص بر درمان و استراتژی‌های پیشگیری برای مدیریت این بیماری حیاتی است. پیشرفت‌های اخیر در تشخیص مولکولی، تحقیقات میکروبیوتا و استراتژی‌های واکسیناسیون امید به مدیریت مؤثرتر CRD در آینده را فراهم می‌کند. کلید کنترل CRD در یک رویکرد یکپارچه که شامل به‌روز‌ترین تدابیر امنیت زیستی، تشخیص به موقع، استفاده مسئولانه از آنتی‌بیوتیک‌ها و مدیریت محیطی می‌باشد، نهفته است. هرچند با درک بهتر تعاملات پیچیده بین عوامل بیماری‌زا، میزبان و محیط، رویکردهای جدیدی برای کنترل CRD ظهور خواهد کرد که به کاهش تأثیر اقتصادی آن بر صنعت پرورش طیور کمک می‌کند.

گردآوری: دکتر قهرمانیان

ویرایش و تصویرسازی: مهندس یزدی