برنامه‌ نوری درمرغ گوشتی

برنامه نوری توسط بسیاری از پرورش دهندگان مرغ گوشتی با موفقیت به کارگرفته شده و ضمن کاهش مرگ و میر جوجه‌ها، بهبود ضریب تبدیل غذایی و تأمین رشد بهتر، سبب کاهش هزینه‌های تولید شده است. این برنامه به خصوص در مرغداری‌هایی که تلفات ناشی از آسیت وجود دارد مفید است.

نتایج اجرای برنامه‌های نوری متناوب شامل بهبود بازده غذایی، بهبود قدرت زیست، بهبود جزئی رشد، کاهش مرگ و میر قلبی، کاهش تلفات مرجله پایانی دوره و بهبود اشتها می‌باشد.  برنامه نوری در هر نوع سالن مرغداری حتی سالن‌هایی که از نور طبیعی استفاده می‌کنند به آسانی قابل اجرا می‌باشد.

استفاده از برنامه نوری به منظور تأمین سلامت مرغ گوشتی

اخیرا گزارش‌هایی مبنی بر تأثیر مثبت برنامه نوری با روند افزایش تدریجی زمان روشنایی درجوجه‌های گوشتی منتشر شده است. در این روش در ابتدای دوره پرورش زمان‌های کوتاه نوردهی مورد استفاده قرار گرفته و به تدریج این زمان افزایش یافته و قبل از فرستادن جوجه‌ها به بازار در سن 6 هفتگی نوردهی به شکل تمام وقت انجام می‌پذیرد.

مبنای فرضیه اخیر بر این استوار است که زمان‌های کوتاه نوردهی باعث کاهش میزان خوراک مصرف شده و در نتیجه کاهش سرعت رشد جوجه‌ها در مراحل حساسی می‌گردد که افزایش نسبی وزن جوجه‌ها در بیشترین حد است، لیکن رشد آهسته تر جوجه‌ها باعث کاهش وقوع بیماری‌های متابولیک نظیر ناهنجاری‌های ساق پا و سندرم مرگ ناگهانی می‌شود که از علل عمده تلفات جوجه‌های گوشتی محسوب می گردند.

بررسی نتایج و تأثیرات برنامه نوری

موارد ذیل برخی از تأثیرات برنامه نوری مناسب در پرورش مرغ گوشتی می‌باشند:

• نتایج حاصل در رشد گله:

در اثر اجرای برنامه‌های متعدد نوردهی متناوب و افزایشی در سالن‌های پرورش جوجه گوشتی در روزهای 18 تا 21 روزگی کاهش وزن به اوج رسیده و در برنامه های نوری افزایشی، درحدود 50 گرم می‌باشد. این تاخیر در رشد در حدود سن 32 تا 33 روزگی جبران می‌شود.

• ضریب تبدیل خوراک :

ضریب تبدیل خوراک در اثر این برنامه به دلیل کاهش نیازهای نگهداری، در اثر تغییر دادن منحنی رشد و کمتر شدن مرگ و میر در گله و ادامه رشد آخر دوره پرورش به طور چشمگیری بهبود می‌یابد .

• تأثیر حاصل از این برنامه در قدرت زیست و بقا گله:

به علت کاهش مرگ و میر قلبی همچنین کاهش مشکلات ناشی از پا، پیشرفت واضحی در قدرت زیست گله بوجود می‌آید.

• تغییر رفتار پرنده‌ها در اثر اجرای برنامه نوری در سالن‌های پرورش مرغ گوشتی:

جوجه‌هایی که تحت برنامه نوری پرورش یافته‌اند، بسیار فعال‌تر و شاداب‌تر از حالت عادی هستند و همچنین از حضورانسان آگاه‌تر بوده و تمایل به نشستن بر روی چوب استراحت را دارند.

• افزایش مصرف خوراک و تکامل دستگاه گوارش:

در اولین ساعات پس از روشنایی در سالن با افزایش خوراک جوجه‌ها روبرو می‌شویم و این مسئله ما را به سوی این فرض که برنامه نوری سبب تحریک تکامل دستگاه گوارش بویژه چینه دان در سنین اولیه زندگی می گردد، هدایت می‌نماید. میزان مصرف دان در دو ساعت اول پس از شروع روشنایی در برنامه‌های نوری افزایشی حدودا 2 برابر بیشتر از مصرف پرندگان می‌باشد که تحت شرایط نور دائم پرورش می‌یابند. این مسئله درهنگام مشاهده رفتار تغذیه‌ای جوجه‌ها درموقع شروع روشنایی آشکار می‌شود.

• رفتار جوجه‌ها در روزهای اولیه اجرای برنامه نوری:

هنگامی که برنامه‌های نوری افزایشی از روز چهارم با شش ساعت تاریکی در روز آغاز شود، میزان مصرف آب در اولین دو ساعت پس از شروع روشنایی 40 درصد بیشتر از متوسط مصرف آن در شرایط نور دائم خواهد بود.

پس از روز هفتم در دو تا سه ساعت قبل از شروع تاریکی افزایش مختصری در میزان آب مصرفی مشاهده می‌گردد. از روز هفتم به بعد جوجه‌ها ساعت شروع تاریکی را یاد گرفته و مصرف آب را در دومین و سومین ساعت قبل از شروع تاریکی افزایش می‌دهند.

• تأثیر برنامه نوری افزایشی بر میزان مصرف دان درساعت شروع روشنایی:

در شرایطی که روزانه 12 ساعت تاریکی داشته باشیم حدود 20 درصد ازکل دان مصرفی توسط جوجه‌ها در ساعت اول پس از روشنایی مصرف می‌گردد. از سن 10 تا 20 روزگی میزان غذای مصرفی جوجه‌ها می‌تواند در اولین ساعات پس از شروع روشنایی بیشتر از میزان مصرف در شرایط نور دائم باشد.

• رفتارهای تغذیه‌ای ناشی از برنامه نوری درهفته‌های دوم و سوم زندگی جوجه‌ها:

مصرف آب و غذا در اولین ساعات پس از شروع روشنایی بیش از مقادیر متوسط مصرف در کل دوره روشنایی می‌باشد. علیرغم این رفتار تغذیه‌ای قابل توجه، کل خوراک مصرفی جوجه‌های تحت برنامه نوری در مقایسه باجوجه‌هایی که تحت شرایط روشنایی دائم نگهداری می‌شدند، در طی هفته دوم کاهش می یابد.

پس از 21 روزگی افزایش ساعات روشنایی موجب افزایش مصرف غذا می‌شود و علت آن را می توان ایجاد رفتار تغذیه‌ای در طی دو هفته اول اجرای برنامه و نیز افزایش زمان مصرف غذا دانست.

• تأثیر برنامه نوری متناوب با بازدهی غذا:

برنامه نوری متناوب بازدهی غذا را افزایش می دهد بسیاری از آزمایش‌های انجام شده در سطح مرغداری‌ها نشان می‌دهند که استفاده از برنامه نوری متناوب بازدهی غذا را حدود 5 تا 10 درصد بهبود می‌بخشد و همچنین وزن نهایی حاصل، بهتر خواهد شد.

علت این امر آن است که وقتی مرغ‌ها دان را طی مدت 1 تا 2 ساعت زمان روشنایی می‌خورند برای هضم و جذب غذای مصرف شده بر حسب کیفیت و ترکیبات غذا، سن و شرایط محیطی به 2 تا 4 ساعت زمان نیاز دارند، وقتی که پرندگان بعد از مصرف غذا آرام نشسته یا خوابیده اند ضریب تبدیل غذا به گوشت بسیار بهتر خواهد بود و برای هضم غذا در تاریکی نیاز به انرژی کمتر می‌باشد. در این مورد توجه به این مسئله که یک پرنده درحال راه رفتن یا ایستادن به منظور انقباض عضلانی، نیاز بیشتری به مصرف کالری دارد در تفهیم و روشن ساختن بیشتر موضوع به ما کمک می‌نماید.

• برنامه نوری متناوب زمان بیشتری را برای خوردن غذا فراهم می آورد:

هر پرنده شخصیت خاص خود را دارد. برخی از جوجه‌ها پرخاشگر و سلطه جو می‌باشند و بعضی دیگر ترسو و کمرو. برنامه نوری متناوب با فراهم کردن زمان بیشتر برای تغذیه مرغ‌ها شانس بیشتری به همه آنها جهت بدست آوردن غذا می‌دهد، با این وجود جهت انجام صحیح این امر و به منظور تغذیه خوب و یکنواخت ممکن است لازم شود، فضا و تعداد دانخوری و آبخوری را افزایش دهیم.

• تأثیر برنامه‌های نوردهی متناوب بر فعالیت مشکلات عضلات مربوط به پاها وکاهش نقص اسکلتی:

برنامه نوردهی متناوب فعالیت عضلات را افزایش می‌دهد، در زمان روشن شدن چراغ‌ها مرغ‌ها شروع به خوردن غذا می‌کنند، لذا نوردهی منظم فعالیت عضلات را همانند روشن کردن تشدید می‌نماید این مسئله به خصوص برای پاهای پرندگان که باید وزن سنگین بدن آنها را تحمل نمایند، بسیار مفید می‌باشد، به همین جهت برنامه نوری متناوب می‌تواند مشکلات مربوط به پاها و نقص اسکلتی را تاحدود 20 الی 55 درصد کاهش دهد.

• رابطه برنامه نوری متناوب در سالن با استرس حرارتی:

اجرای برنامه‌های نوردهی در سالن پرورش مرغ گوشتی استرس حرارتی را به حداقل می‌رساند. با محدود نمودن پرندگان در خوردن غذا و یا هضم غذای خورده شده در گرمترین ساعات روز، جوجه های گوشتی به خصوص جوجه های سنگین، حرارت کمتری در بدن خود تولید نموده و لذا می‌توانند هوای گرم را بهتر تحمل نمایند و بازده بهتر و تلفات کمتری خواهند داشت.

• اثر برنامه‌های محدودیت نوردهی در بهبود کیفیت لاشه، کاهش تلفات و کاهش چربی محوطه شکمی:

تاریکی، فعالیت‌های مرغ را کمتر نموده و کیفیت لاشه را بهبود می‌بخشد، همچنین میزان تلفات را بین 2 تا 3 درصد کاهش می‌دهد و چربی کمتری در محوطه شکمی ذخیره می‌گردد.

• نتایج حاصل از برنامه نوری درهزینه انرژی مصرفی و استهلاک ادوات مرغداری:

برنامه نوری متناوب هزینه انرژی مصرفی را کاهش داده، همچنین از استهلاک و پوسیدگی ادوات می‌کاهد.

• رابطه نور متناوب و آسیت:

طبق آزمایش‌های به عمل آمده در جوجه‌های گوشتی که از سن 9 تا 42 روزگی از برنامه نوری متناوب استفاده نمودند (یک ساعت روشنایی و 3 ساعت تاریکی که روزانه 6 بار تکرار می گردد) به طور قابل ملاحظه ای مرگ ناشی از آسیت  (آب آوردگی شکم) کاهش یافت. به طور کلی بیشترین میزان مرگ ومیر ناشی از آسیت درگله‌هایی که بیش از 23 ساعت روشنایی مداوم دارند دیده می‌شود.

تأثیر برنامه‌های محدودیت نوردهی برسندرم مرگ ناگهانی درجوجه‌های گوشتی:

به نظر می‌رسد که میزان SDS درجوجه‌ها با افزایش شدت نور افزایش می‌یابد، همچنین بررسی‌ها و آزمایش‌های انجام گرفته در سالن‌های پرورش مرغ گوشتی نشان می‌دهد که نورهای پیوسته در مقایسه با نورهای متناوب باعث بروز تلفات بیشتری در اثر سندرم مرگ ناگهانی می‌گردند.

علاوه بر این تلفات ناشی از SDS در بین جوجه خروس‌ها که در شرایط نوری پرورش یافتند به سوی کمتر شدن سوق می‌یابد. آزمایش‌های متعدد با برنامه‌های نوردهی متفاوت نشان می‌دهد که در برنامه‌های نوری افزایشی تدریجی میزان وقوع سندرم مرگ ناگهانی به سمت کمتر شدن گرایش می‌یابد. در بیشتر بررسی‌ها افزایش آهسته نور همراه با کاهش کل تلفات و تلفات ناشی از SDS ذکر شده است.

تأثیر برنامه بر بیماری‌های ویروسی:

طبق آزمایش‌ها و بررسی‌های انجام گرفته در صورت بروز بیماری‌های ویروسی در سالن‌هایی که در آنها برنامه نوردهی متناوب اجرا می‌گردد، تلفات روزانه کمتر شده و به علت تجدید قوای جوجه و استراحت در مدت زمان خاموشی افت دان در گله کمتر شده و جوجه تقریبا دان مصرف روزانه را طبق استاندارد مصرف می‌نماید.

تأثیر بر بیماری‌های تنفسی:

در اثر اجرای برنامه‌های محدودیت نوردهی در سالن‌های گوشتی بیماری‌های تنفسی از قبیل: CRD و کلی باسیلوز به دلیل کاهش فعالیت جوجه‌ها تا حدودی کاهش می‌یابد.

نقش برنامه‌های نوری در میزان تولید گوشت:

میزان تولید گوشت زنده نسبت به سالن‌هایی که در آنها برنامه نوری مداوم اجرا می‌گردد به میزان 3 تا 12 درصد افزایش نشان می‌دهد.

نقش نور در تولیدات طیور

 شدت نور:

در پرورش جوجه‌های گوشتی از نور با شدت کم استفاده می‌شود. زیرا اگر شدت نور کم باشد حرکت جوجه کم و در نتیجه اتلاف انرژی کم می‌شود. هر چه نور در سالن‌های پرورش کم باشد امکان اشاعه کانی بالیسم نیز کم می‌شود. در سالن‌های پرورش جوجه‌های گوشتی شدت نور حدوداً برابر با 3 تا 4 وات در هر متر مربع است.

 رنگ نور:

از لحاظ رشد جوجه بین رنگ نور قرمز و نور سفید تفاوت بارزی نیست ولی امروزه بیشتر از نور قرمز استفاده می‌شود. استفاده از نور قرمز باعث کاهش کانی بالیسم می‌شود. زیرا تمام محیط را قرمز کرده و جوجه ها قادر به تشخیص خون از سایر مواد نیستند. 

در جدول زیر شدت نور برای مرغ گوشتی مشخص شده است: