اسیدوز در گاوهای شیری

اسیدوز (Acidosis) اختلالیست متابولیکی که در شکمبه نشخوارکنندگان رخ می دهد و میزان pH شکمبه در نتیجه تغییر ناگهانی جیره غذایی نشخوار کنندگان از علوفه خالص (یونجه و کُلش) به کنسانتره بالا (مانند دانه غلات) دستخوش تغییر می شود.

میکروب های شکمبه نشاسته و قند را به فرم اسیدهای چرب فرار و پروپیونات تخمیر می کنند. این ترکیبات از شکمبه جذب می شود و به عنوان منبع انرژی به وسیله گاو مورد استفاده قرار می گیرد. افزایش تجمع پروپیونات در شکمبه pH را کاهش داده و رشد میکروب های تولید کننده لاکتات را افزایش می دهد. افزایش ناگهانی مصرف دانه ها و کربوهيدرات هاي سهل التخمير يا مصرف پایین الیاف در جیره غذایی و يا هر دو، منجر به تولید بیشتر لاکتات می شود.

لاکتات اسید یک اسید قوی محسوب می شود و تجمع این اسید در شکمبه pH را کاهش می دهد و منجر به اسیدوز شکمبه می شود. در واقع اسیدوز، کاهش میزان قلیای بدن نسبت به اسید است.

انواع اسیدوز

اسیدوز شکمبه به دو نوع اسیدوز شکمبه ای حاد و تحت حاد تقسیم می شود که به طور کلی، نتایج مهلکی را به همراه دارد.

اسیدوز حاد

اسیدوز متابولیکی (اسیدوز حاد) وقتی اتفاق می افتد که pH شکمبه به حد پایین تر از 5.2 رسد و خون گاو اسیدی شود. همچون میکروب های شکمبه و سلول های بدن گاو نیز در محیط اسیدی خوب کار نمی کنند.

اگر pH  شکمبه از ۵ کمتر شود گاوهایی که جیره غذایی با دان بالا دریافت نمی کنند بیشتر در معرض اسیدوز شکمبه ای حاد قرار می گیرند. زیرا آنها جمعیت رشد یافته باکتری های تولید کننده اسید لاکتیک را ندارند و پاپیلای شکمبه ممکن است کوتاه باشد.

در اسيدوز شكمبه اي حاد مقدار زياد كربوهيدرات سريع التخمير سبب كاهش سريع و بدون بازگشت pH شكمبه مي شود و زماني شروع مي شود كه pH شكمبه تا حدود 5 كاهش پيدا كند.

آسیب شناسی اسیدوز حاد

آسيب شناسي در طول اسيدوز حاد شامل غلظت بالاي اسيد لاكتيك شكمبه اي، كاهش نشخوار، افزايش اسمولاليته شكمبه و هيدروژناسيون شكمبه است.

نشانه هاي كلينيكي شامل بي اشتهايي كامل، درد شكمي، خواب آلودگي، گيجي، خميدگي و مرگ است. گاوهايي كه از تاثيرات اسيدوز شكمبه اي حاد بر سيستم حياتيشان زنده مي مانند بعداً به علت چندين پيچيدگي در سايكوتيك ها يا باكتري هاي شكمبه اي از پاي در مي آيند.

در اسیدوز شکمبه ای حاد می توان به وسیله محرومیت غذایی ۲۴-۱۲ ساعته و بعد اجازه دسترسی به همان جیره غذایی که حیوان قبلاً دریافت می کرده بر این امر غلبه کرد.

اسیدوز تحت حاد

اسیدوز شکمبه ای تحت حاد(SARA)  به عنوان دوره ای از کاهش pH شکمبه ای در حدود 5.5 – 5   که بین حاد و مزمن قرار دارد عنوان می شود. در اسيدوز تحت حاد تجمع اسيد لاكتيك در مايع شكمبه گاوهاي شيري موثر نيست اگرچه زنجيره زودگذر از افزايش لاكتات تا mM20 را هم مي توان ديد. كاهش pHدر گاوهاي شيري با اسيدوز تحت حاد ظاهراً فقط وابسته به اسيدهاي چرب فرار است نه تجمع اسيد لاكتيك. احتمال وقوع اسيدوز تحت حاد در زمان زايمان و 5 ماه بعد از آن بیشتر است و احتمال وقوع آن در خارج از اين دوره بسيار پائين است.

عوامل ايجاد كننده اسيدوز در گاوهاي شيري:

• عدم بالانس جیره

جیره باید دارای مقادیر متناسبی از کنسانتره (خوراک دام) و علوفه باشد تا با شرایطی که از بالانس آن ها ایجاد می شود از وقوع اسیدوز در شکمبه جلوگیری کند.

کنسانتره دارای مقادیر زیادی کربوهیدرات قابل هضم است و همانطور که گفته شد میزان زیاد آن سبب تولید مقدار زیاد اسید لاکتیک و اسید پروپیونیک می شود که نتیجه آن کاهش pH و صدمه زدن به فلور شکمبه است. از طرفی علوفه نیز سبب ماندگاری غذا در شکمبه می گردد که نتیجه آن افزایش فرآیند نشخوار، افزایش مدت زمان جویدن، افزایش بافرهای بزاقی و حفظ سلامتی شکمبه است. عدم بالانس مناسب بین علوفه و کنسانتره، در صورتی که کنسانتره زیاد باشد سبب ایجاد اسیدوز می گردد و افزایش مقدار علوفه در جیره نیز در تامین انرژی مورد نیاز دام اختلالاتی ایجاد می کند.

• تغییر سریع از علوفه بالا به کنسانتره بالا

شکمبه دارای یک فلور و جمعیت میکروبی حساس است. هر غذایی که در خوراک دام (جیره مصرفی دام) اعمال می گردد باید نخست باکتری های شکمبه را نسبت به آن سازگار نمود.

تغییر سریع از علوفه به کنسانتره بالا سبب عدم سازگاری باکتری ها به این تغییر می گردد و به علت کمی ماده مصرفی باکتری ها بخشی از فلور شکمبه از بین می رود و از طرفی کاهش pH در هنگام وقوع اسیدوز به باکتری هایی که به این تغییر سریع pH  به زیر ۶ حساس هستند آسیب زده و نابود می کند.

• کاهش میزان ADF و NDF

ADF  و  NDFدر تغذیه گاوهای شیری بسیار مهم هستند و معرف قابلیت هضم و میزان مصرف غذا می باشند. کاهش این دو در جیره سبب کاهش فیبر مؤثر جیره شده، در نتیجه باکتری های سلولایتیک فعالیت کمتری برای تولید اسید استیک خواهند داشت. از طرفی کاهش فیبر جیره سبب کاهش فرآیند نشخوار و مدت زمان جویدن می گردد و ترشح بافرهای بزاقی را به شکمبه کاهش و سبب ایجاد اسیدوز شکمبه ای می گردد.

تخمین زده می شود که گاوها بیشتر از ۳ کیلوگرم بافر (مثل بی کربنات سدیم) در هر روز تولید می کنند. فیبر همچنین حرکت محتویات شکمبه را تحریک می کند تا جذب اسید از شکمبه افزایش یابد.

• كاهش اندازه ذرات جيره

كاهش انداره ذرات در طي مراحل فرآوري خوراک دام اتفاق می افتد. آسياب كردن اجزای دانه اي جيره سبب كاهش اندازه آنها و گاها حالت پودري در آنها مي گردد كه سبب ايجاد حالت خميري در شكمبه مي شود و اين حالت بالشتك تغذيه­ اي بزرگتري ايجاد كرده و سطح موثر فعاليت تخميري را روي آنها كم مي كند در نتيجه فرآيند نشخوار و مدت زمان جويدن كاهش مي يابد و اين سبب سوق دادن حيوان به سمت اسيدوز مي شود. عمدتاً توصیه می شود که حداقل ۱۵ درصد اجزاء خوراک (جیره) باید از 3.81 سانتی متر بلندتر باشند.

علائم اسیدوز در گاوهای شیری

• کاهش تولید شیر
• کاهش چربی شیر
• کاهش پروتئین شیر
• کاهش در مدت زمان نشخوار
• کاهش مصرف ماده خشک و بی اشتهایی
• کاهش سرعت رشد
• توقف حرکات شکمبه به همراه درد شکم و اسهال
• دیده شدن قطعات علوفه و کنسانتره در مدفوع
• خمیدگی بدن (قوز کردن) و دراز کشیدن
• مشکلات سم، لنگش، عدم تعادل، ضعف و افسردگی

راههاي کنترل اسيدوز

• مخمرها و تولیدات میکروبی:

سلول های مخمر زنده اکسیژن موجود در شکمبه و لاکتات را استفاده کرده و به این ترتیب به تحریک رشد باکتری های شکمبه کمک می کنند. استفاده از  مخمرهای زنده به خصوص در زمان تغییر جیره و نوسانات مصرف، مؤثر واقع شده اند.

• بافرها:

بافرهایی مثل بی کربنات سدیم (جوش شیرین) می توانند به جیره اضافه شوند. بافرها می توانند مصرف ماده خشک را افزایش داده و تثبیت کنند، تولید پروتئین میکروبی شکمبه را افزایش دهند و هضم فیبر را بهبود بخشند.

• رعایت اصول تغذیه:

از کنترل اسیدوز اطمینان حاصل شود.

• خوراک دهی دام متناسب باشد.
• دانه های غلات در شکمبه هضم شوند.
• خوراک های کپک زده به هیچ وجه مصرف نشوند.
• قطعات علوفه بزرگتر از ۲سانتیمتر باشد تا نشخوار حیوان تحریک شود و بافر بزاق باعث جلوگیری از افت pH شود.
• دانه غلات نباید به صورت آردی باشد.
• کنسانتره دامی (خوراک دام) از شرکت های معتبر تهیه شود تا از کیفیت فرمول اطمینان حاصل گردد.
• حتماً طبق فرمول اعلامی شرکت، ترکیب کنسانتره (خوراک دام) و علوفه رعایت شود.

خوراک دام آتام

خوراک دام شرکت آرمین تجارت آیدین مهر (آتام) شامل کنسانتره ویژه گاو شیری در دسته بندی های گاو شیری کم تولید (کم شیر)، گاو شیری پر تولید (پر شیر) و گاو شیری متوسط تولید، کنسانتره گوساله پرواری و استارتر گوساله شیرخوار، با استفاده از تجارب متخصصین جیره نویسی و از با کیفیت ترین مواد اولیه تولید شده است.

با تهیه کنسانتره دامی آتام سلامت دام خود را تضمین کنید.