بیماری بوتولیسم

بوتولیسم در اثر بلع سم تولید شده توسط باکتری کلستریدیوم بوتولینوم ایجاد می‌شود. همه پرندگان اهلی و بیشتر پرندگان وحشی در معرض اثرات سم هستند. بسیاری از مرگ و میرهای انسانی نیز به مصرف غذا یا آب حاوی این سم نسبت داده شده است.

بوتولیسم یک عفونت باکتریایی نیست، بلکه بیماریی است که توسط سم ایجاد شده از رشد باکتری ایجاد می‌شود. این باکتری در طبیعت وجود دارد و به طور گسترده در خاک پراکنده است. بلع باکتری کلستریدیوم بوتولینوم مضر نیست و تنها زمانی خطرناک می‌شود که شرایط برای رشد آن و تولید سم مساعد باشد.

شرایط رشد باکتری کلستریدیوم بوتولینوم و تولید توکسین

این باکتری در رطوبت و دمای نسبتاً بالا و در محیطی حاوی مواد آلی در حال پوسیدگی (گیاهی یا حیوانی) بهترین رشد را دارد. باکتری کلستریدیوم بوتولینوم به محیطی نیاز دارد که در آن تمام اکسیژن اتمسفر از بین برود، چرا که نمی‌تواند در حضور هوا تکثیر شود. استخرهای راکد یا مناطق مرطوب با مواد پوسیده مدفون مناطق مستعد رشد و تکثیر باکتری و تولید سم هستند.

ایجاد بیماری بوتولیسم

بیماری بوتولیسم پس از مصرف مواد حیوانی یا گیاهی پوسیده حاوی سم ایجاد می‌شود. لاشه‌های پوسیده منبع غنی از این سم هستند. با توجه به اینکه بسیاری از حشرات از لاشه‌های پوسیده تغذیه می‌کنند، در صورت خورده شدن توسط پرنده، سم کافی برای انتقال بیماری را خواهند داشت. از آنجایی که سم بوتولینوم، محلول در آب است، منابع آب ممکن است آلوده شده و مخزنی برای بیماری فراهم کنند.

ویژگی‌های سم بوتولینوم

سم حاصل از فعالیت باکتری بوتولینوم یکی از قوی‌ترین سمومی است که دانشمندان کشف کرده اند. این سم نسبتاً در برابر حرارت پایدار است اما ممکن است با جوشاندن از بین برود. انواع مختلفی از سم وجود دارد، نوع A و C باعث ایجاد بیماری در پرندگان می‌شود در حالی که نوع B اغلب باعث ایجاد بیماری در انسان می‌شود.

علائم بیماری بوتولیسم

ضعف، عموماً اولین علامت بیماری است و به دنبال آن فلجی سست پیشرونده پاها، بال‌ها و گردن از دیگر علائم است. هنگامی که عضلات گردن تحت تأثیر قرار می‌گیرند، سر سست می‌شود و در نتیجه باعث ایجاد وضعیتی می‌شود که به آن «گردن لیمبری» گفته می‌شود. پرندگان مبتلا ممکن است پرهای لرزان و شلی داشته باشند که به راحتی بیرون کشیده می‌شوند. همچنین وضعیت چشمان نیمه بسته و کسل هستند (برخی از پرندگان (بوقلمون) دارای پرهای شل یا علائم گردن لیمبری نیستند).

به دلیل فلج، پرندگان قادر به قورت دادن نیستند و مخاط در دهان جمع می‌شود. پرندگان مبتلا ممکن است چندین ساعت قبل از مرگ به کمای عمیق فرو روند و بی جان به نظر برسند. معمولاً ضایعات (ضایعه بدنی) قابل توجهی در پرندگان مبتلا مشاهده نمی‌شود. بررسی محتویات گوارشی ممکن است حشرات، مواد حیوانی یا گیاهی تجزیه شده یا مواد دیگری را نشان دهد که عامل انتقال این سم به پرنده بوده‌اند.

پیشگیری از بیماری

پیشگیری از بیماری بوتولیسم باید با از بین بردن منابع تولید سم بوتولینیوم و جلوگیری از دسترسی پرندگان به مواد حاوی سم باشد. این اقدامات شامل خارج کردن سریع همه حیوانات مرده از محیط نگهداری پرنده، کنترل جمعیت حشرات و جلوگیری از دسترسی به مواد آلی در حال پوسیدگی است. منابع آب آلوده نیز خطرناک هستند و باید حذف گردند.

تشخیص و درمان

تشخیص آزمایشی را می‌توان از روی شرح حال، علائم و یافته‌های پس از مرگ انجام داد. به عنوان کمکی برای تشخیص، ممکن است به پرندگان بیمار آب داده شود و در یک محیط خنک نگهداری شده و به صورت داخل وریدی با آنتی توکسین درمان شود. بهبود درصد زیادی از پرندگان مبتلا می‌تواند تشخیص صحیح بیماری بوتولیسم را اثبات کند!

این بیماری در فارم‌های پرورش طیور (مرغداری) چندان رایج نیست ولی در صورت شیوع بیماری با توجه به هزینه بالای آنتی توکسین درمان بیماری به غیر از پرندگانی که ارزش فردی بالایی دارند، به صرفه نخواهد بود.

ترجمه و ویرایش: رضا یزدی

منبع: لطفا کلیک کنید