ویروس‌ چیست!؟

بیماری‌های عفونی طیور
1401/3/17

ویروس چیست؟

ویروس‌ها، عوامل عفونی هستند که به سبب اندازه بسیار کوچک، با میکروسکوپ نوری قابل مشاهده نیستند. ویروس‌ها کوچک‌ترین و ساده‌ترین شکل زندگی هستند. همه میکروارگانیسم‌ها مانند باکتری‌ها، مایکوپلاسما، کلامیدیا و تک یاخته‌ها، سلولی شکل هستند، در حالی که ویروس‌ها سلول نیستند.

عمدتا ویروس‌ها حاوی یکی از اسیدنوکلئیک‌های RNA یا DNA هستند و بر همین اساس به دو دسته ویروس‌های RNA و DNA تقسیم می‌شوند.

ویروس‌ها موجودات بی جانی هستند!

ویروس‌ها تا قبل از ورود به داخل سلول، بیشتر شبیه یک موجود بی جان هستند (مانند ذرات گرد و غبار) بدین معنی که ویروس‌ها به تنهایی قادر به تکثیر نیستند و فقط در سلول‌های زنده میزبان می‌توانند تکثیر شوند، زیرا برای ساخت پروتئین و تکثیر خود، وابسته به دستگاه سلول میزبان هستند و از آنزیم‌های آن برای انجام این اعمال استفاده می‌کنند.

هر ویروس به صورت اختصاصی به آنزیم خاصی نیاز دارد و در بافت‌هایی از بدن میزبان که این آنزیم خاص تولید می‌شود، تکثیر می‌یابد. بنابراین بعضی از ویروس ها ممکن است در کبد، بعضی در بورس فابرسیوس پرندگان و بعضی در مجاری تنفسی (مانند ویروس آنفولانزا و نیوکاسل) و برخی دیگر در کبد تکثیر پیدا کنند.

از آنجا که ویروس‌ها از سلول میزبان برای تکثیر استفاده می‌کنند، برای جلوگیری از رشد ویروس، توقف این روند ضروری است و گرنه منجر به آسیب به سلول‌ها می‌شود که به نوبه خود به پرنده آسیب می‌زند.

اندازه ویروس

اندازه ویروس‌ها از 20 نانومتر تا 300 نانومتر متغیر است. ویروس‌ها، توکسین تولید نمی‌کنند اما به سلول‌های میزبان حمله می‌کنند و چنین تهاجمی منجر به ایجاد بیماری می‌شود.

بروز عفونت‌های ثانویه

زمانی که ویروسی به سلول‌های پوششی مجاری تنفسی و کیسه‌های هوایی حمله می‌کند، دیواره‌های سلول پاره می‌شود و به مکانی برای ورود ویروس‌ها و باکتری‌های دیگر تبدیل می‌شود. در بسیاری از موارد، بیماری که ویروس مهاجم اولیه ایجاد می‌کند، آسیب کمی به پرنده وارد می‌کند اما متعاقب آن، باکتری مهاجم ثانویه مانند اشریشیا کولی بیماری شدیدی را سبب می‌شود.

پیشگیری

از آنجا که ویروس‌ها فقط در درون سلول زندگی می‌کنند و تکثیر می‌شوند، استفاده از آنتی بیوتیک‌ها در برابر بیماری ایجاد شده به وسیله ویروس‌ها، ارزشی ندارد زیرا آنتی بیوتیک‌ها توانایی نفوذ به سلول و از بین بردن آن را ندارند، در حالی که باکتری‌ها عمدتا در خارج از سلول تکثیر می‌یابند.

بنابراین آنتی بیوتیک‌ها در درمان بیماری‌های باکتریایی در طیور با موفقیت به کار می‌روند. البته گاهی اوقات استفاده از آنتی بیوتیک‌ها در مواقع شیوع بیماری ویروسی به منظور پیشگیری از عفونت ثانویه باکتریایی مفید است.

با توجه به اینکه آنتی بیوتیک‌ها در درمان عفونت‌های ویروسی نقشی ندارند عملی‌ترین راه برای کنترل بیماری‌های ویروسی در طیور و پیشگیری از خسارات آن‌ها، واکسیناسیون به موقع است.

بیماری‌های ویروسی جزء مهم ترین بیماری طیور هستند و بیماری‌های خطرناکی همچون نیوکاسل و گامبرو را ایجاد می‌کنند که هر ساله خسارات سنگینی را به صنعت طیور وارد می‌سازند.

گرد آوری: مهندس سعید ایمانپور – کارشناس ارشد تغذیه طیور

منبع: راهنمای بیماری‌های طیور - دکتر محمد حسن بزرگمهری فرد، دکتر ریما مرشد، دکتر حسین حسینی